همه آنچه درباره انتخابات عراق باید بدانید | آیا دومینوی فروپاشی نفوذ ایران در منطقه به عراق رسید؟
رویداد۲۴ | لیلا فرهادی- برای مردم عادی عراق، موضوع اصلی حفظ ثبات شکننده و رشد اقتصادی است که پس از نزدیک به دو دهه اشغال آمریکا، جنگهای فرقهای و شورشهای جهادی به دشواری به دست آمده است. اما این انتخابات پیامدهای ژئوپلیتیکی مهمی هم دارد.
دولت ترامپ مصر است که دولت بعدی عراق شبهنظامیان قدرتمند وابسته به ایران را خلع سلاح کند.
نظرسنجیها نشان میدهد این انتخابات ممکن است کمترین میزان مشارکت را در طول ۲۰ سال دموکراسی عراق ثبت کند.
چیزی که باید درباره انتخابات عراق بدانید:
چه کسی احتمالاً پیروز میشود؟
در این انتخابات، ۷۷۴۳ نامزد از ۱۱۴ فهرست برای ۳۲۹ کرسی پارلمان رقابت میکنند؛ رقمی بسیار بالاتر از انتخاباتهای گذشته.
پس از تشکیل پارلمان جدید، نمایندگان ابتدا رئیس پارلمان را انتخاب میکنند. رئیس پارلمان سپس رئیسجمهور را معرفی میکند که باید دو سوم آرا را کسب کند. رئیسجمهور نیز با رأی اکثریت پارلمان نخستوزیر را منصوب میکند.
انتظار میرود ائتلاف تحت رهبری السودانی بیشترین کرسیها را کسب کند؛ بسیاری از عراقیها رونق ساختوساز و ثبات سیاسی چند سال اخیر را نتیجه مدیریت او میدانند.
نیویورک تایمز میگوید: به گفته تحلیلگران او برای تشکیل دولت جدید با مشکل روبهرو خواهد شد.
السودانی برای تشکیل دولت به ائتلاف با احزاب دیگر نیاز دارد، اما برخی از متحدان سابق خود را که او را به قدرت رساندند، ناراضی کرده است.
قویترین ائتلاف شیعی در سال ۲۰۲۲ به شرطی از او حمایت کرد که دوباره نامزد نشود یا حزب جدید تأسیس نکند؛ اما او هر دو کار را انجام داده است.
بر اساس ارزیابی ناظران، این گروهها نگرانند السودانی بیش از حد قدرت را در دست خود متمرکز کرده باشد.
آیا این انتخابات آزاد و عادلانه است؟
عراق کشوری دیکتاتوری نیست که مردم مجبور باشند دستهجمعی به یک رهبر رأی دهند.
اما فساد و خرید رأی مشکلی دائمی در انتخابات عراق است. حیدر العبادی، نخستوزیر سابق، هشدار داده که خرید رأی در انتخابات کنونی به طرز چشمگیری افزایش یافته است.
علی همدانی، مدیر یک کمپین سیاسی به نیویورک تایمز میگوید برخی از مردم عراق فروش رأی را تنها فرصت خود برای «بهدست آوردن چیزی از سیاستمداران» میدانند.
او میگوید: «عراقیها خوب میدانند وقتی انتخابات تمام شد، دیگر چیزی نصیبشان نمیشود.»
ناامیدی از روند دموکراتیک به حدی است که مقتدی صدر، روحانی بانفوذ شیعه، از پیروانش خواسته انتخابات را تحریم کنند یا اگر رشوهای دریافت کردند، تعرفه را باطل کنند.
چه زمانی نتایج مشخص میشود؟
بیشتر بخوانید:
دیدگاههای سیاسی عبداللطیف رشید رئیس جمهور و محمدشیاع سودانی نخست وزیر عراق چیست؟
نیروهای مورد حمایت ایران چگونه بر اقتصاد عراق مسلط شدند؟
چرا انتخابات پارلمانی عراق مهم است؟
در انتخابات گذشته حدود شش ماه طول کشید تا پس از مذاکرات طولانی، نخستوزیر تعیین شود.
احتمالاً این بار نیز ماهها چانهزنی سیاسی برای تشکیل دولت ادامه خواهد یافت.
رناد منصور، تحلیلگر عراقی در چتمهاوس به نیویورک تایمز میگوید: «نخبگان پول زیادی خرج میکنند تا کرسیهایی به دست بیاورند که بتوانند بعدها از آن برای معامله سیاسی استفاده کنند. برای آنها این یک سرمایهگذاری برای دسترسی به ثروت دولت است.»
تأثیر رقابت بین مذاهب بر انتخابات چیست؟
کمپینهای انتخاباتی در عراق کمتر بر برنامههای سیاسی و بیشتر بر گرایشهای مذهبی استوار است. کارشناسان این وضعیت را میراث ناگوار سیستمی میدانند که در دوران اشغال آمریکا شکل گرفت و پستهای کلیدی را براساس سهمبندی قومی و مذهبی تقسیم میکرد.
رئیس پارلمان همیشه از اقلیت عرب سنی است. رئیسجمهور از اقلیت کرد. نخستوزیر از اکثریت شیعه.
هدف این سیستم، تضمین نمایندگی جمعیتی بود، اما با گذر زمان به شبکههای سهمخواهی و نفوذ تبدیل شد. احزاب و نامزدها برای کسب رأی، وعده خدمات یا سرمایهگذاری برای گروه قومی یا مذهبی خود میدهند.
این روند بسیاری از عراقیها را دلسرد کرده است.
بین سالهای ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۱ صدها هزار نفر در عراق جنبش اعتراضی بزرگی علیه این ساختار شکل دادند و توانستند تعدادی از نامزدهای جامعه مدنی را وارد پارلمان کنند، اما موفق به شکستن نفوذ نخبگان سیاسی نشدند و جنبش در سالهای اخیر فروکش کرده است.
ایران از چه کسی حمایت میکند؟
بلوکهای شیعی در عراق که عمدتا مورد حمایت ایرانند، به رهبری نوری المالکی نخستوزیر پیشین، عمار الحکیم روحانی سرشناس، و چندین گروه وابسته به نیروهای مسلح است؛ همچنین جناحهای رقیب اهلسنت به رهبری محمد الحلبوسی رئیس پیشین پارلمان و محمود المشهدانی رئیس فعلی پارلمان؛ و نیز دو حزب اصلی کرد یعنی حزب دموکرات کردستان و اتحادیه میهنی کردستان.
چندین شبهنظامی قدرتمند شیعه مرتبط با ایران نیز از طریق احزاب سیاسی وابسته خود در انتخابات شرکت میکنند. از جمله کتائب حزبالله با بلوک «حرکت حقوق» و «بلوک صادقون» به رهبری قیس الخزعلی، فرمانده شبهنظامی عصائب اهلالحق.
با این حال، یکی از تاثیرگذارترین نیروهای سیاسی کشور این بار از صحنه انتخابات کنار کشیده است.
جنبش صدر، به رهبری روحانی بانفوذ شیعه، مقتدی صدر، انتخابات را تحریم کرده است. بلوک صدر در انتخابات ۲۰۲۱ بیشترین کرسیها را به دست آورد، اما در پی شکست مذاکرات برای تشکیل دولت و بنبست با سایر احزاب شیعه، از پارلمان استعفا داد. مقتدی صدر از آن زمان کل نظام سیاسی را تحریم کرده است.
شورای آتلانتیک در گزارشی نوشته: تحریم انتخابات از سوی صدر میتواند عملاً آرای شیعیان را بهطور کامل در اختیار «چارچوب هماهنگی» (CF) قرار دهد؛ ائتلافی از احزاب شیعه که در سال ۲۰۲۱ برای مقابله با قدرتگیری جریان صدر تشکیل شد. همه این گروهها به درجات مختلف به ایران وابستهاند.
با کمک تهران، چارچوب هماهنگی توانسته با وجود اختلافات داخلی، خود را بهعنوان نماینده واحد شیعه حفظ کند؛ برخلاف آشفتگی و چنددستگی احزاب اهلسنت.
در چارچوب هماهنگی اختلافات زیادی وجود دارد: درباره سیاست دولت نسبت به سوریه، میزان وابستگی به ایران، سرنوشت قانون بحثبرانگیز مربوط به نیروهای بسیج مردمی عراق یا حشد شعبی که آمریکا شدیداً با آن مخالف بود، و رقابتهای اقتصادی میان گروههای شیعی. سه گروه از چارچوب هماهنگی عضو رسمی نیروهای بسیج مردمی هستند: عصائب اهل الحق، کتائب حزبالله و سپاه بدر.
قدرت منطقهای ایران در دو سال گذشته پس از حمله ۷ اکتبر ۲۰۲۳ حماس به اسرائیل کاهش یافته است؛ اسرائیل رهبران اصلی حزبالله، نزدیکترین متحد منطقهای ایران در لبنان، را ترور کرد. در سوریه، اسد که مورد حمایت ایران بود، سرنگون شد؛ و اسرائیل در ماه ژوئن جنگی کوتاهمدت علیه ایران به راه انداخت که آمریکا را نیز وارد میدان کرد.
شبکه ارزشمند متحدان ایران در منطقه بعد از حملات اسرائیل تضعیف شده است. با این حال در عراق، شبهنظامیان وابسته به ایران نه تنها سلاح خود را حفظ کردهاند، بلکه شاخههای سیاسی آنها بر چندین وزارتخانه کنترل دارند و از طریق آنها به قراردادهای پرسود دولتی دسترسی یافتهاند.
رسانههای آمریکایی مدعیاند که ه این گروهها آنقدر از طریق همین قراردادها ثروتاندوزی کردهاند که دیگر نیاز چندانی به منابع مالی ایران ندارند.
در این انتخابات تقریباً هر گروه شبهنظامی وابسته به ایران فهرست انتخاباتی مستقل دارد.
کتائب حزبالله، قدرتمندترین این گروهها و نزدیکترین آنها به ایران، شنبه شب کارزار انتخاباتی خود را با کاروانهای خودرویی بوقزنان پایان داد؛ پرچمهایی با تصویر مشت گرهکرده و اسلحه بر فراز ماشینها در اهتزاز بود.
گروههای مورد حمایت ایران میگویند سلاحهایشان را تحویل نخواهند داد.
سه شب قبل از انتخابات، جعفر الحسینی، سخنگوی نظامی کتائب حزبالله، در یک سخنرانی گفت: عراق تحت قیمومیت کامل شیعیان است، چه خوششان بیاید چه نیاید، و سلاحهای ما در دستمان خواهد ماند.
محمد التمیمی، رئیس گروه «الوعد الصادق»، در مصاحبهای گفت هدف از ورود به سیاست، کنار گذاشتن سلاح نیست.
او گفت: هر گروهی نیاز دارد در پارلمان و دولت مردانی داشته باشد تا از اهداف و مطالبات مردمش دفاع کند.
سردار نقدی در مصاحبهای با جواد موگویی اخیرا دست به یک افشاگری زده بود. او گفته در زمان فرماندهی قاسم سلیمانی بر سپاه قدس، فروپاشی قدرت ایران در عراق همانند اتفاقی که در سوریه افتاد، در شرف وقوع بود.
او میگوید علت شهادت قاسم سلیمانی در عراق هم همین بود؛ اینکه فضای جامعه عراق در نتیجه فعالیتهای جریانهای آمریکایی علیه ایران شده بود.
نگرانیها در مورد نفود ایران در عراق همچنان وجود دارد؛ احزاب شیعی نگرانی ویژهای درباره میزان مشارکت دارند، بیتفاوتی رایدهندگان شیعه همچنان بالاست. در انتخابات ۲۰۲۱، مشارکت رسمی ۴۰ درصد بود، اما در استانهای مرکزی و جنوبی کمتر از این رقم ثبت شد.
انتخاباتی که بیشتر مردم در آن شرکت نکنند باطل است 
